Семинары студентов ВУЗов Беларуси (МинДС)

ФЕНОМЕН РЕЛИГИОЗНОГО ВОСПИТАНИЯ

Семья в современном мире играет важную роль. Все, хорошее и плохое, доброе и злое, воспитывается в нас именно нашими родителями. Именно они влияют на наше воспитание, в том числе и религиозное. Религиозное воспитание в семьях сейчас переживает не лучшие свои времена. Нынешняя молодежь все меньше и меньше становится просветленной в духовных вопросах. И это является одной из главных проблем нашего социума. Неверное религиозное воспитание, а иногда и вовсе его отсутствие, приводит к проявлению насилия и иных форм агрессии подрастающего поколения.

Семья является важнейшим элементом нашего социума. Это самая древняя форма социальной жизни людей. Она имеет свой незаменимый и неповторимый внутренний мир. Это мир семьи, как единого организма. И этот организм должен функционировать безотказно, так как от него зависит не только будущее тех, кого он выпустит в свет, а и целого общества.

Семья всегда являлась важнейшим жизненным институтом во всех религиях и религиозных учениях мира. Алексей Викторович Гараджа, российский историк философии и переводчик философской литературы так писал о семье в своей книге «Социология религии»: «Возникло предположение, что семья и религия находятся между собой в такой тесной связи, что семья должна рассматриваться как «естественная» религиозная ячейка, как первичный социальный носитель религии и как религиозное по своей сути социальное образование» [2, с. 273]. Это показывает, что семья и религия были связаны между собой издавна, а, следовательно, именно в семье давались первоначальные знания о религии.

Точка зрения на семью, как на сакральное образование, подтверждается тем, что издав- 290 на все ритуалы совершались внутри семьи. Огонь домашнего очага был священным, его хранителем являлась женщина-мать. Развитие общества привело практически к полному отказу от устаревших взглядов и традиций. Как постепенно развивалось общество, так постепенно забывались и старые внутрисемейные традиции, в том числе и традиции воспитания верующих, религиозных граждан[3].

Некоторые исследователи и историки считают, что такой отказ может пойти на пользу обществу, ведь воспитываются новые, свободные, ничем и никем не связанные граждане. Однако, эта свобода таит в себе множество различного рода опасностей. Бесспорно, некоторая «положительная» свобода при отказе от религиозного воспитания присутствует, однако есть и «отрицательная» свобода [4].

Под «положительной» свободой следует понимать то, что все же религия иногда во многом ограничивает человека, и иногда идет вразрез с его мнением. К примеру, человек религиозный слишком чувствительно воспринимает всю критику в адрес Бога. Конечно, если человек не сильно религиозный, то он может и не отреагировать на данную критику, или воспримет ее как мнение другого человека. Однако, если же человек является сильно верующим, для него подобного рода высказывания могут стать обидными, а иногда и болезненным.

«Положительная» свобода дает человеку некий карт-бланш, естественно в разумных пределах. Она в некой мере освобождает его от очень сильной привязанности к церкви. «Отрицательной» свободой стоит считать свободу, переходящую рамки дозволенного и нарушение как строгих религиозных норм, так и законодательных. Если границы для «положительной» свободы человек может определить сам, то рамки «отрицательной» свободы определены и неприкосновенны. Эти границы нужно и учитывать при определении для себя «положительной» свободы.

Как правило, переход к «отрицательной» свободе начинается с нарушения устоявшихся и непоколебимых норм морали общества, основанных на семи смертных грехах. Каждый из нас, в том числе человек нерелигиозный, понимает, что, к примеру, убить кого-либо это плохо. Однако, люди верующие более тщательно следят за тем, чтобы не нарушить эти заповеди, а как следствие и нормы морали, так как боятся кары Бога. Те же, кому не привили в семье с раннего детства, также, как и те, кто не верит в Бога, не боятся никакой кары, порой даже судебного наказания. Это и дает им «волю» в переходе черты дозволенного.

Таким образом можно понять, что первая очень важная роль религиозного воспитания в семье — это показать человеку, будущему члену социума, рамки дозволенного и запретную черту, через которую переступать не следует. Проще говоря, 291 это воспитание сознательного, честного и справедливого гражданина нашего общества. Вторая проблема, которую решает религиозное воспитание—это отношение к семье и браку.

В своем докладе протоирей Сергий Звонарев так говорит о браке: «Брак называют таинством любви длинной во всю жизнь. Взаимная любовь супругов друг к другу имеет продолжение в деторождении, когда двойственность, а, следовательно, определенная ограниченность, преодолеваются множественностью»[1].

Религией брак преподносится, как нечто божественное, священное, непоколебимое. В нынешнем обществе произошел отказ от таких устоев. Сейчас брак не воспринимается как дар. Все чаще брак совершают больше с целью выгоды, нежели получения настоящего счастья и умиротворения, продолжения своего рода. Для нашего общества теперь являются нормальными такие вещи, как аборт, развод, измена. Однако, раньше воспитание в семье просто-напросто не позволило бы поступать подобным образом. Ведь это тоже является переходом грани дозволенного, то есть «отрицательной» свободой. Хотя и могут перед нами встать те или иные проблемы, связанные с религией и атеизмом, это вовсе не означает, что непременно должно быть вечное противоборство чувств.

Важно не забывать, что ребенок так или иначе со временем разберется, кто он — православный, протестант, католик или мусульманин, что бы ни предпринимали родители для его религиозного воспитания. Кроме того, нормы морали, по которым он живет — это прежде всего нормы, установленные в семье. Мужество, с каким он входит в жизнь - это в конечном итоге проявление полной психологической уравновешенности и результат многих других сил, действующих на него, поэтому его решимость нельзя считать только плодом религиозного воспитания. Сейчас стоит все же вернуть в семью все эти устои. Они не являются устаревшими. Эти проблемы всегда актуальны и злободневны. Стоит на них обращать внимание, и привязывать человеку любовь к другим людям, в соответствии с Библией. Это будет единственным верным решением нынешних трудностей общества, связанных с вышеперечисленными проблемами.

Список использованной литературы:

1. Роль религии в укреплении института семьи и семейных ценностей [Электронный ресурс] // Богослов.Ru. – Москва, 2007. – Режим доступа: http://www.bogoslov.ru/text/1202994.html. – Дата доступа: 20.09.2017.

2. Религия и семья [Электронный ресурс] // Вериги: библиоте- 292 ка по религиоведению. – Москва, 2004. – Режим доступа: http://verigi. ru/?book=1&chapter=48#.WdumVlu0OUk. – Дата доступа: 20.09.2017.

3. Кто в семье главный: взгляд религии и современного общества [Электронный ресурс] // allWomens.ru. – Москва, 2007. – Режим доступа:http://www.allwomens.ru/16881-kto-v-seme-glavnyy-vzglyadreligii-i-sovremennogo-obschestva.html. – Дата доступа: 20.09.2017.

4. Религия в современном мире и совеременном обществе [Электронный ресурс] // Сам себе психолог. – Москва, 2017. – Режим доступа: http://sam-sebe-psycholog.ru/articles/religiya-v-sovremennom-mire-i-vsovremennom-obshchestve. – Дата доступа: 20.09.2017.

5. Обществознание [Электронный ресурс] // обществознание. – Москва, 2007. – Режим доступа: http://humanitar.ru. – Дата доступа: 20.09.2017.

ПРАВАСЛАЎНЫЯ МАНАСТЫРЫ Ў ГІСТОРЫІ І КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСКАГА ПАЛЕССЯ

Гісторыя праваслаўя на Беларускім Палессі выклікае ў гісторыкаў з кожным годам усё большую цікавасць. Гісторыя манастыроў і прыходаў – неад’емная частка і своеасаблівы летапіс жыцця палесскага насельніцтва. Вывучэнне гісторыі і сацыяльна-культурнай дзейнасці яе важнейшых царкоўных інстытутаў – праваслаўных манастыроў – дае магчымасць па-новаму ацаніць ролю і ступень іх уплыву на фарміраванне духоўнай культуры грамадства. Афiцыйнай датай прыняцця хрысцiянства на Русi з’яўляецца 988 г., калi па загаду князя Ўладзiмiра Святаслававiча хрысцiлiся кiяўляне, але хрысцiянства тут з’явiлася прынамсi на сто год раней. Яшчэ пры дзеду Уладзiмiра князю Ігару ў Кiеве была царква св. Іллi, якую наведвала частка княжаскай дружыны. [7, с. 25].

Хрысціянства прыйшло на беларускую зямлю разам з хрышчэннем усёй Русі ў канцы X ст. Гэта быў пачатак складанага і доўгачасовага працэсу хрысціянізацыі вялізнай Старажытнарускай дзяржавы [2, с. 20].

Прыняцце князем Уладзімірам хрысціянства азначала сур’ёзны цывілізацыйны выбар і карэнным чынам паўплывала на сацыякультурнае развіццё Кіеўскай Русі. Першыя звесткі аб хрысціянстве на Палессі датуюцца ХІ ст. Устаўной граматай Вялікі князь Кіеўскі Ўладзімір Святаславіч заснаваў у 1005 г. Тураўскую епархію, якой падпараткоўваўся Пінск, Бярэсце, Гарадок [5, с. 184].

Калі час узнікнення Полацкай епархіі – 992 г. – не выклікае асаблівых рознагалоссяў ў гісторыкаў, то акалічнасці ўзнікнення Тураўскай епархіі не зусім ясныя. Не ўдаючыся ў спрэчкі з нагоды даты заснавання Тураўскай епархіі, заўважу, што здагадка гісторыка П. Ф. Лысенка, адносіць ўзнікненне епархіі да 992 г., а не да 1005 г., як гэта прынята, заслугоўвае ўвагі. Даследчык будуе сваё меркаванне, грунтуючыся на асаблівасцях геапалітычнага становішча Тураўскага княства, родапачынальнікам якога з’яўляўся легендарны князь Тур. Ўключэнне Турава ў склад Старажытнарускай дзяржавы адбылося, хутчэй за ўсё, пасля забойства Рагвалода. Кіеўскі князь пасля прыняцця хрысціянства ў 988 г. дасылае на тураўскі пасад свайго старэйшага сына Святаполка, які не здольны быў самастойна кіраваць княствам (яму было не больш за 10- 12 гадоў) і пры ім знаходзіўся епіскап – Уладыка, імя якога не захавалася, пры якім і была створана Тураўская епархія [7, с. 37].

149 З прыняццем хрысціянства агульнымі для ўсёй Русі сталі глыбокія ўнутраныя працэсы духоўнага адраджэння. У свядомасці народа выпрацоўваліся новыя ўяўленні пра жыццё, новыя ідэі і паняцці. У гэтым духоўным самаўдасканаленні асабліва вылучаліся рэлігійна-настроеныя людзі, якія пакідалі свае дамы і сыходзілі ў адасобленыя месцы для малітвы і падзвіжніцкага жыцця – манахі. Вялікую ролю ў духоўнамаральным станаўленні беларускага народа ігралі манастыры – рассаднікі асветы. Ёсць падставы меркаваць, што колькасць іх была досыць вялікай. У кожным епіскапскім горадзе быў пабудаваны манастыр або некалькі. Першым манастыром на тэрыторыі Беларусі варта лічыць манастыр у Ізяслаўлі, пастаўлены княгіняй Рагнедай, у якім яна і прыняла манаства пад іменем Анастасіі. Амаль пры кожным манастыры размяшчаліся школы і бібліятэкі, вялося летапісанне, складаліся жыціі святых. Менавіта адсюль па ўсёй зямлі рускай разыходзілася слова Божае. У XI-XII стагоддзях Тураў становіцца адным з магутных цэнтраў хрысціянскай культуры. Тут будуюцца храмы і манастыры, квітнее адзін з цэнтраў рукапіснай кнігі, складваецца традыцыя хрысціянскага асветніцтва. Выяўленыя ў Тураве рэшткі старажытнага каменнага храма, фрагмент рукапіснага Евангелля – яркія сведчанні багатай гісторыі Тураўскай епархіі. Тураўскі Барыса-Глебскі манастыр быў заснаваны ў другой палове ХІІ ст. на беразе р. Прыпяці. Аб гэтым сведчыць адзінае сведчанне – упамінанне аб манастыры ў “Сказании о Мартыне Мнисе”, у якім гаворыцца аб тым, што старац Мартын, які быў кухарам тураўскіх епіскапаў Сяміона, Ігнація, Іакіма, Георгія, з прычыны сваёў сталасці, накіроўваецца ў Барыса-Глебскі манастыр. З летапісаў вядома, што епіскап Іакім узначаліў Тураўскую кафедру ў 1144-1146 гг. Георгій, як сцвярджаюць гісторыкі, з’яўляўся яго прыемнікам, а Сяміон і Ігнацій епіскапствавалі да 1144 г. Установа епіскапскай кафедры ў Тураве не была актам выпадковым, бо горад з часу свайго ўзнікнення з’яўляўся не проста важным палітычным, але і сакральным цэнтрам, што адрознівае Тураў ад большасці іншых гарадоў старажытнай Русі, якія абавязаны былі свайму ўзнікненненню развіццю гандлю, рамёстваў, як Полацк і Віцебск, альбо выкананню імі функцый ваенных фортпастоў, як Заслаўе або Наваградак. Тураўскі Барыса-Глебскі манастыр не абыйшлі бокам падзеі ХІІІ ст.: горад пацярпеў ад татара-мангольскага нападу, абіцель была знішчана. Знішчаны былі так сама бяскаштоўныя сведчанні аб жыцці Кірыла, Лаўрэнція, Марціна, а кафедра перамясцілася ў Пінск. У Тураве так сама існаваў Тураўскі Варварынскі жаночы манастыр, які з’яўляецца адным з самых старажытных на Беларусі. Існаваў ён не пазней ХІІІ ст, аднак быў разбураны татарамі і болей не узнавіў сваю дзейнасць [14, с. 25].

У 150 100 метрах ад Турава ў бок Давыд-гарадка, на ўзвышшы, размяшчаюцца Барыса-Глебскія могілкі на беразе ракі Язды. Вясной рака разліваецца, але могілкі заўсёды застаюцца незатопленымі. Ёсць легенда, што на гэтым месцы і знаходзіўся тураўскі манастыр з епіскапскай кафедрай. Манастыр напрацягу некалькіх стагоддзяў на раўне з Полацкам з’яўляўся цэнтрам перапісу кніг. Менавіта тут убачыла свет знакамітае Тураўскае евангелле (знойдзена ў Спаса-Прэабражэнскай царкве ў 1865 г.). Бытуе павер’е, што на гэтых могілках пахаваны забітыя ў 1005 годзе сыны кіеўскага князя Уладзіміра – Барыс і Глеб. З манастырамі старажытнай тураўскай епархіі былі звязаны і першае на Русі «Тураўскае Евангелле», і «Павучанні» Св. Кірылы Тураўскага, тураўскага епіскапа, які паводле «Памяці», напісанай невядомым аўтарам быў «народжаны і выхаваны граду тая Турава ў Рускай краіне і тако нарыцаема» [1, с. 8].

Цяжка пераацаніць ўплыў манастыроў на фарміраванне духоўнага жыцця беларускага народа. Гэта перш за ўсё ўклад ў айчынную літаратуру, жывапіс, музыку, асветніцтва і выхаванне. Цэнтрам царкоўнага і культурнага жыцця Пінскага Палесся стаў Ляшчынскі манастыр, які знаходзіўся на беразе р. Піны ў кіламетры ад горада. З сярэдзіны XIV ст. (пасля пераноса ў Пінск Тураўскай кафедры) у манастыры пастаянна жылі пінскія праваслаўныя епіскіпы. Аўтарытэт Ляшчынкага манастыра быў настолькі вялікі, што кіеўскіе мітрапаліты ў XVII ст. тытулавалі сябе архімандрытамі ляшчынскімі. Ў яго кельях манахі перапісвалі кнігі і рукапісы. Так, захаваліся пінскія «Апостолы» XIV і XVI стст. Па меркаванню царкоўнага гісторыка В. Масейчука ў манастыры была вялікая бібліятэка, аб якой піша і ананімны аўтар «Воспоминаний о древнем православии Западной Руси» [8, с. 38].

Іканастас манастырскай царквы Ляшчынскага манастыра славіўся ў ВКЛ і сваёй прыгажосцю, і веліччу. Ён з’яўляўся найвялікшым ў ВКЛ у 1482 г. і змяшчаў 45 абразы [8, с. 54]. На мяжы XVI–XVII ст. Пінск аказаўся ў эпіцэнтры рэлігійнай барацьбы. Зыходзячы за пастановы ўніяцкага Сабора 1596 г., кароль Рэчы Паспалітай Жыгімонт III прызнаў законнай толькі грэка-каталіцкую (уніяцкую) царкву, а праваслаўную аб’явіў не падпараткаваўшайся рашэнню Сабора, а потым не маючую права на дзеянне. Частка святароў, каб не пазбавіцца “месца” і сродкаў, прынялі ўнію і свае прыходы абарачалі ва ўніяцтва. Аднак падаўляючая большасць святароў унію не падтрымалі. Гэта можна растлумачыць моцным уплывам тут галоўных праваслаўных цэнтраў ВКЛ: Кіева і Вільні. І хаця грэка-католікам былі перададзены пінскія цэрквы і Ляшчынскі манастыр, праваслаўныя не змірыліся: імі былі заснаваны на Піншчыне чатыры манастыра: у Новым Двары (1608), у Пінску на Палазоўшчыне (каля 1614 г.), у Дзятлавічах (1622) і Купяцічах 151 (1628). У апошнім захоўвалася галоўная палесская святыня – цудатворны абраз Божай Маці, намаляваны ў крыжы (энкалпіён). У Купяціцкам манастыры была і багатая бібліятэка. Зараз у Кіеве захоўваюцца два Евангеллі з яе фондаў, надрукаваныя ў Кіеўскай брацкай друкарні ў 1644 г. А гэта азначае, што манахі Кіева-Пячерскай Лаўры актыўна падтрымлівалі тады праваслаўе на Піншчыне. У тяжкія часы для праваслаўнай царквы многія праваслаўныя магнаты пачалі засноўваць манастыры. Так, дваранін Канстанцін Багдановіч Далмат-Цеперскі (?–1623?) завяшчаў сродкі для заснавання Дятлавіцкага манастыра ў Пінскім павеце. Дятлаўскі манастыр да другога падзелу Рэчы Паспалітай быў прыпісаны да Кіева-Пячорскай лаўры (называўся Новапячэрскім), што мела і свой адмоўны бок: багацейшая палесская абіцель не змагла за 230 год пабудаваць ні воднага каменнага будынка. Большая частка манастырскіх даходаў ішла ў распаражэнне лаўры, а пазней – Мінскай епархіі [4, с. 68]. Дзякуючы духоўнаму ўплыву лаўры Дятлавіцкі манастыр з’яўляўся значным культурным цэнтрам Палесся. Пры манастыры была вялікая бібліятэка богаслужэбнай і рэлігійнай літаратуры. Манахі Ляшчынкага манастыра працягвалі даўнія манастырскія традыцыі перапісвання кніг і рукапісаў. Так, у 1634 г. манах Нікадзім перапісаў «Кормчую» (зборнік хрысціянскага і царкоўнага права) па загаду настаяцеля Ляшчынскага манастыра Іаана Дубовіча (?-1646) [5, с. 115].

Цэнтрам барацьбы з уніяй з’яўляўся Пінскі Багаяўленскі манастыр. Асабліва праявіў сябе ў гэтай барьцьбе Феафан Яварскі – ігумен Багаяўленскага манастыра з 1758 па 1768 год. Разумея ўсю важнасць асветы для захавання праваслаўнай веры і падрыхтоўцы кадраў святароў, ён адкрыў пра манастыры пачатковую школу для дзяцей мяшчан і святароў. Таксама была сабрана манастырская бібліятэка. Пры ёй быў багаты архіў гістарычных дакументаў і даручых грамат, частка якіх адносілася да часоў Вітаўта і Жыгімонта Старога. Кіраўніцтва праваслаўнымі прыходамі Піншчыны ажыццяўлялася праз ігуменаў Пінскага Богаяўленскага манастыра [11, с. 480].

Знешнім знакам іх адрознення былі фіялетавая мантыя і залаты наперсны крыж. Пад кіраўніцтвам ігуменаў былі прыходы 3 протопопій: Пінскай, Тураўскай і Давыд-Гарадоцкай. У 1771 годзе ў Пінскай протопопіі налічвалася 7 цэркваў, у Тураўскай – 7, у Давыд-Гарадоцкай – 13. У мястэчку ДавыдГарадок ніколі не было ўніі, таму тут захоўвалі традыцыі праваслаўнага мастацтва. Тут працавала цэлая плеяда таленавітых іканапісцаў, разбяроў: Філіпп (1663-1681), Карней (1702-1763), Кемей (1734-1735), Ярка (1734), Прокопій Грэчка, Леонцій (1764). Навад можна казаць аб мясцовай іканапіснай школе. Захапляюць цудоўны іканастас і разная Царская бра- 152 ма Свята-Юр’еўскай царквы (1724), якая зараз знаходзіцца ў Нацыянальным гістарычным музеі Беларусі [15, с. 140].

Калі пачынать размову аб іканапісу, то, на жаль, прыйдзецца сказаць, што не дайшлі да нашага часу палескія абразы XV ст. за выключэннем абраза «Блакітнае Спленне» XV ст., які зараз захоўваецца ў Трэцьякоўскай галерэі [13, с. 45]. Значнае царкоўнае будаўніцтва на Піншчыне ў XVI ст. павінна было вызваць росквіт іканапісу. У мастацкім сэнсе іканапіс знаходзіўся яшчэ цалкам у рэчышчы позневізантыйскай і поствізантыйскай традыцыі, аб гэтым сведчаць нешматлікія дайшоўшыя да нашага часу творы з Піншчыны: «Адзігітрыя Іерусалімская», «Адзігітрыя Смаленская» з Дубянца, «Спас» і «Маці Божая» з-пад Дубровіцы» – піша мастацтвазнаўца Н. Высоцкая [15, с. 87].

Некаторыя мастацтвазнаўцы бачаць ў гэтым абразе, акрамя візантыйскага і паўднёваславянскага уплаваў, таксама і ўплыў Сіенскай школы ў Італіі. Таксама на той час былі шырока вядомы творы другой школы іканапісу - «Столінскай» – ад названня месца першых знаходак такога тыпу. Іх стыль нагадвае спосаб рысавання вядомых польска-украінскіх майстроў Рыбоціцкіх, аднак адрозніваецца большай дэлікатнасцю і лірызмам [15, с. 115].

Адметным духоўным цэнтрам з XVI ст. на палессі з’яўляўся Юравіцкі Свята-Раздво-Багародзічны манастыр на гарэ “Царкоўшчыне”. У некаторых дакументах XIX ст. упамінаецца, што праваслаўны манастыр стаяў яшчэ да 1600 г. і славіўся цудатворным абразам Божай Маці. Гістарычныя крыніцы і захаваўшаяся легаенда гавораць аб тым, што на Юравіцкіх гарах быў калісь горад Юр’еў з крэпасцю Відолічы і праваслаўным манастыром, у якім знаходзіўся гэты цудатворны абраз [3, с. 158].

Пад час нашэсця татар горад і манастыр былі зруйнаваны. Далейшая гісторыя манастыра звязана з дзейнасцю ордэна іезуітаў, рэзідэнцыя якіх праіснавала ў Юравічах з 1673 па 1773 гг., а так сама каталікоў. Пасля паўстання 1863 г. ў ходзе кампаніі па зачыненні рымска-каталіцкіх касцёлаў і манастыроў быў зачынены і Юравіцкі касцёл. Касцел быў зачынены, але цудатворны абраз быў астаўлены у праваслаўнай царкве. Але пазней абраз быў страчаны. Пасля перабудовы Юравіцкага касцёла по праваслаўным архітэкрурным канонам царква стала Раство-Багародзічнай прыходскай. Галоўным упрыгожваннем царква сталі дзве святыні: Юравіцкі цудатворны абраз Божай Маці (спісак) і абраз Аляксандра Неўскага ў срэбна-пазалочанай рызе [12, с. 95].

Да сацыяльных узрушэнняў, абрынуўшыхся на Беларусь у 1917 годзе і адкрыўшых у яе гісторыі новы перыяд у Мінскай епархіі, якая з 1840 года дзейнічала ў межах Мінскай губерніі, дзейнічала 4 мужчынскіх (Слуцкі Троіцкі, Пінскі Богаяўленскі, Ляданскі Благавешчанскі, Гразоўскі Іаана- 153 Багаслоўскі) і 2 жаночых (Пінскі Варварынскі і Вальнянскі Свята-Троіцкі манастыры). Адзін з іх нам ужо вядомы – гэта Богаяўленскі манастыр у Пінску. Праваслаўе па-ранейшаму заставалася дзяржаўнай рэлігіяй, але дяржаўная ўлада павінна была паступова здаваць адну пазіцыю за другой. Патрабаванні палітычных партый свабоды рэлігійных веравызнанняў на практыцы вылілася ў бязвер’е, падзенне агульнай маральнасці і духоўнай культуры насельніцтва. Гэтыя акалічнасці ўказваюць на тое, што ў краіне напярэдадні рэвалюцыі паступова, усё мацней і мацней, пачалі праяўляцца тэндэнцыя адыходу насельніцтва ад веры, якія ў спецыяльнай літаратуры называюцца “дэхрысціянізацыя” – гэта адмаўленне ад хрысціянскага веравызання і ад хрысціянскага ладу паўсядзённага жыцця і паводзінаў. Вылікі ўплыў на насельніцтва аказала распаўсюджванне атэізму [6].

З гэтага часу РПЦ станавілась для Савецкай улады не саюзнікам, а адным з яе галоўных ворагаў. Вельмі цяжкім для савецкаў улады паўстала пытанне аб манастырах і манастырскай уласнасці. З адного боку, манастыры, як частка інстытута царквы, з’яўлялісь ідэалагічным ворагам, з другога, большасць манаскага насельніцтва жыло за кошт асабістай працы і адносілася да ліку працоўных. На тэрыторыі Беларусі на момант 1917 года функцыянавалі 21 мужчынскі і 14 жаночых манастыроў. Дэкрэтам аб аддзяленні царквы ад дзяржавы ад 23 студзеня 1918 г. манастырская маёмасць была секулярызіравана і стала дзяржаўнай уласнасцю. Для манахаў адкрыўся свабодны выхад з манастыра. Дэкрэт аб зямлі 1917 г. прадстаўляў «трудовым элементам монастыря» (паслушнікам) магчымасць займацца сельскагаспадарчай працай на манастырскіх землях, рэарганізуя свае абшчыны ў працоўныя камуны. Важна адзначыць, што сельскагаспадарчыя релігійныя артэлі ствараліся ў асноўным на базе праваслаўных жаночых манастыроў, якія размяшчаліся ў сельскай мясцовасці. Аддаленасць манастыроў ад мясцовых органаў улады спрыяла паменшанаму кантролю за гаспадарчай дейнасцю манастыроў і абшчын. Аднак аналіз дзейнасці праваслаўных артэлей у 1920-я гады сведчыць аб тым, што яне, не гледзячы ні на што, заставаліся праваслаўнымі манастырамі. Гэта турбавала і партыйных работнікаў. Манахіням ставілася ў віну тое, што яны фактычна захавалі манаскі лад жыцця [9, с. 347].

Разбурэнне праваслаўных артэлей праводзілася з другой половы 1920-х гадоў, у асноўным эканамічнымі мерамі. [10, с. 68]. У сувязі со зменай дзяржаўнай мяжы, якое паследавала паводле падпісанага 18 сакавіка 1921 года Рыжскага мірнага дагавора, у якім адзначалася, што заходняя частка Беларусі адыходзіла да Польскай дзяржавы, больш палутара тысяч царкоўных прыходаў аказаліся пад юрысдыкцыяй аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы Польшчы. 154 1 верасня 1939 г. пачалася падзея, якая назаўсёды застанецца ў народнай памяці – другая сусветная вайна. На аснове сакрэтнага савецка-германскага дагавора таго ж года, калі Польшча была акупіравана Нямецкімі вайскамі, савецкае войска перайшло польскую мяжу і без супраціву заняла Заходнюю Беларусь, якая далучылшася да Савецкай Беларусі. На месца польскай улады прыйшла Савецкая камуністычная ўлада, якая адразу ж устанавіла жорсткі рэжым, пачаліся масавыя арышты і дэпартацыі польскіх грамадзян і канешне катацкіх і праваслаўных святароў. Савецкая ўлада застала ў Заходняй Беларусі праваслаўнае і каталіцкае царкоўнае жыццё добра арганізаваным. Нямецка-фашысцкія захопнікі ў 1941 годзе засталі карціну практычна поўнага вынішчэння Праваслаўнай Царквы. Святароў і манахаў не было, цэрквы былі разбураны ці зачынены, аднак веруючых вялікая колькасць. Жадаючы заручыцца сімпатыяй насельніцтва, акупацыйныя ўлады не забаранялі ўзнаўленню царкоўнага жыцця. Значныя перамены ў жыцці Праваслаўнай Царквы ў Беларусі пачаліся з 1989 года пасля святкавання 1000-годдзя Хрышчэння Русі. За два гады былі адноўлены гістарычныя і ўтвораны новыя епархіі. Акрамя таго была ўзноўлена дзейнаць манастыроў, як неад’емнай часткі Праваслаўнай Царквы. Аб канцы 1980-х – пач. 1990-х часам жартам гавораць, як аб “другім хрышчэнні”. Такім чынам прыняцце князям Уладзімірам хрысціянства азначала сур’ёзны цывілізацыйны выбар і карэнным чынам паўплывала на сацыякультурнае жыццё Кіеўскай Русі, на палескіх землях прашлі глыбокія ўнутраныя працэсы духоўнага адраджэння, звязаны яны былі з заснаваннем манастыроў. Манастыры аказалі вялікі ўплыў на айчынную літаратуру, жывапіс, музыку, асветніцтва і выхаванне.

Спіс выкарастаннай літаратуры:

1. Болотов, В.В. Лекции по истории древней церкви / В.В. Болотов. — Киев : Изд-во им. святителя Льва, папы Римского, 2007. — 340 с.

2. Горбацкий, A.A. Типология монастырских поселений и православных монастырей (на русских и белорусских землях) : материалы первых респ. Афанасьевских чтений «Социальные процессы: Восточно-Европейский аспект», Брест, 15-16 янв. 2003 г. — С. 121-128.

3. Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: С.В. Марцалеў (гл. Рэд.) І інш. - Мн .: БелСЭ, 1990. - 424с.

4. Историко-статистическо описание Минской Епарии / сост.: Ректор МинДС Архимандрит Николай. – СПб.: Типография духовнаго журнала «Странник», 1864. – 315 с. 155

5. Карповіч, А.В. Праваслаўная царква на Стольнщине ў 1920 - 1930-я гг.. / А.В. Карповіч // Bestreferat.Ru [Электронны рэсурс]. - 2008. – Режим доступа http://www.bestreferat.ru/referat-112124.html. - Дата доступа: 07.09.2015.

6. Костюк, В. (о. Василий) Очерки по истории Православия в Пинском Полесье (X – XVIII вв.) / В. Костюк // Запіскі Культурна-гістарычнай Калегіі імя Канстанціна Астрожскага / Бр. гос. ун-т. – Брэст, 2002. С. 49- 93.

7 Материал для историко-топографического исследования о православных монастырях в Российской империи / составитель В.В. Зверинский. – Репринтное изд. – Санкт-Петербург: Дмитрий Буланин, 2015. – 1055 с.

8. Памятная книжка Минской губернии / сост.: Минский губернский статистический комітет - Мн .: Минская губернская типография, 1830. - 349 с.

9. Православные монастыри Беларуси / Авт.-сост. С.Э. Сомов. – Мн.: Четыре четверти, 2003. – 197 с

10. Православные монастыри и обители / Российская государственная библиотека / авт.-сост. Л.И. Денисов. – Москва: Пашков дом, 2005. – 524 с.

11. Приходы и монастыри Белорусской Православной Церкви / гл. ред. протоиерей Георгий Латушко. — М.: Свято-Петропавловский собор. — 2001. – 240 с.

12. Пуцко, В. Белорусская иконопись XVI-XVIII вв. на путях европизации и фольклоризации / В. Пуцко // Белорусский сборник. Вып. 3. – Спб., 2005. С. 42-55.

13. Русское православное женское монашество XVIII-XX веков / сост.: монахиня Таисия. — Джордаинвилль: Св. Троицкий монастырь, 1985. — 279 с.: ил., портр.

14. Слюнькова, И.Н. Храмы и монастыри Беларуси ХІХ века в составе Российской империи / И.Н. Слюнькова. – Москва: Прогресс-Традиция, 2010. – 615 с.

15. Шматаў, В.Ф. Іканапіс Заходняга Палесся XVI-XIX стст. / [аўтары: В. Ф. Шматаў і інш.; навук. рэд. В. Ф. Шматаў]; НАН Беларусі, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы. - 2-е выд. – Мінск: Беларуская навука, 2005. – 351с.